Laingantu | Saya Henry T. Conzo
Date | 23 April 2025
Israel ram ah rian tlung manin Judah ram ai umtu Elimelech le a innsang (a nupui Naomi, a fate pahnih, Mahlon le Chilion), Moab ram ah thawn tlang i (Ruth 1:1). Israel ram ah rian a tlunghnak thu ruat tlang hmasa nga sing. Ruth laibu umdan heh, “Thukhantute in Israel ram uk lai can ah” (1.1), tiin, um manin Ruth laibu heh Thukhantute laibu thawn pehzomdun i. Thukhantute laibu tumtekhnak thupuiber heh, Israel mite Pathian thupe hlun semkhimlo manin Pahian in cawh dehnak thute i. Israel mite heh Pathian in cawh de fangin harsa tuarde i. Ciatihin, harsa a tuartlang de fangin Pathian hnenah bawmhnak ngen in autlang leh de i. Pathian in Israel mite sawngenhnak auaw heh ngaisak ai, a ralte kut songai harsa a tuarhnak songin aosuak leh de i. Thukhantute laibu heh ciami thu in huap ngah sio i.[1]
1:1-5 Elimelech le a innsang heh Judah ram ah rian tlung tengah Moab ram ah feh i (Ruth 1:1-2). Israel miphun umdan heh Thukhantute laibu songai bangin hlir ilesingkhaw, “Israel ram heh Pathian in cawhhnak a tuar teng i” tiin, ngaisung thil i. Wood [2] le Davis le Whitcomb [3] te in Israel mite thuanthu nganhnak laibute songah tu, “Ruth thuanthu heh Gideon san dungai Israel mite harsa a tuar teng i” tiin ruahhnak naikawm i. Ciatihin, a ruat tlang thilhnak khai heh Thukhantute laibu 6:3-4, songai Israel mite heh miphun dangte ai zohsuam a tuarhnak thu vumah hamtoh in ruat tlanghnak i. Elimelech le Naomi in fapa pahnih: Mahlon le Chilion nai kom i (Ruth 1:2). A fapate pahnih in Moab fenu, Ruth le Oroah hoi kom i. Elimelech te innsang umdan heh Mosi hneai Pathian thupe hnakte hlunlo i. Pathian pehnak thutiam ram in tlanai Pathian in kom sianglohnak miphun umhnak ram, Moab ram, ah thawn i. Ciahlaiah, Pathian in Israel mite heh miphun dangte thawn komdun le hoidun tuhlo in thurel awng i. Elimelech thih hnua ah Naomi tu hmaitong in um i. Ciatihin a umhnak kumhra tluk rai hnuaah a fapate pahnih khai thi kom ai, pasal nailo le fapa nailo in um i (Ruth 1:3-5).
Thupui in ruatphate: Elimelech le a innsang Moab ram ah a fehhnak thu heh Khrihfa sanghnak umdan le Pathian thu fehdan te in hlir ilesingkhaw, thupui in zir pha phunthum in larruai thil i.
(1) Judah mite in Pathian thupe hlun semkhimlo manin amahte ram ah rian tlung: Israel ram, Judah hinte umhnak ram rian a tlung heh Pathian thu hlun semkhimlo manin cawh tuarhnak i. Pathian thupe, “thutiam ram ai umtute heh hnawt sio tuhin” thu pe i. Ikhalselai, Israel mite in hnawt siolo i (Thukhantute 1:27-33), Ciamanin, Israel miphun vumah Pathian ang nawnlohnak i (Thukhantute 2:1-3). Israel miphunte in Canaan mite khai hoi tlang ai amahte biahnak khuavang khai biatlang manin Pathian thinraw i (Thukhantute 3:6-8). Pathian in Israel mite heh cawh ai Midian mite kut songah harsa tuartlang i (Thukhantute 3-4). A cungah kin nganzo bangin, hemi tikcu dung ah Elimelech le a innsang rian tlung manin Moab ram ah feh tiin ruahhnak umthil i.
(2) Harsa caan ah miphun dangte ben i: Elimelech heh amahte umhnak ram rian tlung harsa a tawk fangin Pathian hnen sawn ah benlo in Pathian in kom sianglohnak Moab miphun hnenah ben in um i. Pathian in Israel mite vumah harsahnak a hlengruaihnak heh amah Pathian ling lehsal in, amah hnenah ben lehsal tuh heh a daihhnakde i. Rehoboam ukhnak Judah ram heh Egypt kumpibawi Shishak in tawng ai neh awng i. Ciafangin, Rehoboam in Pathian hnenah sualsirhnak thinlung thawn sawngen ai Pathian in a sawngenhnak ngaisah i. Ikhalselai, Shishak in neh hlen tuh i, ciafangin Pathian ukhnak hniaah um le laivum minungte ukhnak hniaah um dangdundan heh Judah mite le kumpibawi Rehoboam in ling thiam tlang tuh i, tiin, Pathian in ti i (2 Sansiarhnakte 11:8). Pathian tu amah lingfiang tuhheh a daihhnak berde i. Cen, minung rinsallo in amh ian rinsan daihtu Pathian i (Isaiah 7:12). Sam Labu songah, Bawipa ai hmaiah dapneuin umtuih, amahai permerhnak heh thinsau in iang tuih (Saam Labu 37:7). Ikhalselai, Elimelech in Pathian daihdan in khuakhanglo i.
(3) Elimelech fapate heh miphun dangte thawn hoidun: Elimelech fapete pahnih, Mahlon le Chilion Moab fenute hoi kom i (Ruth 1:4).Pathian in a rilhnak Israel mite hehCanaan mite thawn komdun le hoidun tuh heh sianglo i. Zaiman- tifangin amah a nung Pathian hnenin lampial ai a komhnak minungte biahnak hlun in khuavang dang bia leh ngai ti daihlo manin i (Luatsuakhnak 34:12-16; Danpesalhnak 7:3-4). Thukham Hlun (Old Testament) thuanthu ngan thu Eugene H. Merrill in nganhnak laibu sangah, “Canaan mite heh a tlangpui thu in Baal khuavang biatlang i” tiin, ngan i. Cen, Moab mite in khai heh ciami Baal khuavang biahnak heh cung ve i, tiin ngan i.[4] Moses konghoihnak Israel mite nelrawn ah a vakvai tlang lai ah Moab nupangte thawn komdun tlang ai, Moab mite biahnak Baal khuavang heh Israel mite in khai bia tlang ve i. Ciamanin, Israel mite vum ah Pathian thinrawhnak heh a rohngai in tuartlang awng i (Mipumsiarhnak 25:1–5). Pathian in a rilhnak Israel mite heh Canaan mi (a nung Pathian bialo miphun) thawn kom dun a sianglohnak heh amah Pathian zangtak in khuavang dang bia tuh a daihlo manin i.[5] Elimelech fapate pahnih, Mahlon le Chilion in Moab mite nupui in hoi heh Pathian thu pe thawn elsan dun i.
Ruth laibu 1:1-5, songai Elimelech innsang thu heh ngaihven ilesingkhaw Pathian thupe elsan zawng ciang bawn i. Pathian pehnak ram, Judah ram ah harsa tawk fangin Elimelech le a innsang heh a Pathian hnenah benlo in Moab ram sawnah feh i. A cungah kin nganzo bangin Elimelech fapate in khai Pathian in kom sianglohnak miphunte thawn hoidun i. Thukhantute laibu 17-21 songah Israel miphun nungtlang dan kin larruai zo bangin, Istael mite kilkhawltu nailo, konghoitu nailo amah nuam bangbang in khuasa in laileng tlang i. Ciabangin, Elimelech le a innsang khai heh, “Pathian ling nawnlo bangin laileng ve i” tiin, ngaisung thil i. Moab ram ah Kumhra (10) tluk a um hnuaah Elimelech le a fapate pahnih khai thi tlang sio ai Naomi amah ian tang i (Ruth 1:4-5).
[1] Thukhantute laibu songai Pathian thu nganhnak, khan 2 hnak songah siar bet leh tu.
[2] Leon Wood, A Survey of Israel’s History (Zondervan Publishing House, 1971), 221-22.
[3] John J. Davis, & John C. Whitcomb, A Commentary on Joshua – 2 Kings: Israel from Conquest to Exile, (Baker Book House, 1989), 157-58.
[4] Eugene H. Merrill, Historical Survey of the Old Testament, Second edition, (Baker Academic, 1991), 163.
[5] Hemi thu heh Thukhantute laibu songah thuk deuh in zir bet thil i. Thukhantute laibu songah Pathian in Israel mite a cawhde hnak khai heh, Israel mite in Pathian thu pehnak bangin hlunlo ai, Canaan mite thawn hoi dun i. Ciamanin amahte vumah Pathian thinraw hnak hleng awng i (Thukhantute 3:6, 7).