Laingantu | Saya Henry T. Conzo
Date | 10 June 2025
Israel mite rinsantlak in umlo (Thukhantute 2–12)
Thu hmaihoi
Thukhantute laibu 2-12, heh a tlangpuithu in rel ilesingkhaw, Israel mite in Pathian ling tlang nawnlo manin Bawipa heh Israel mite vumah ang nawnlohnak thute i.
Bawipa’i vancungmi in Israel mite hnenah Pathian in a thukhamhnak khim ruaizohnak thute rel ai Israel mite in khai Pathian thukham heh bal tuhloin a tiamdunhnak thu heh, Thukhantute laibu ngantu in thupui in larruai i (Thukhantute 2:2). Ikhalselai, Israel mite in Pathian thukham heh bal i. Ciamanin, Pathian heh Israel mite vumah ang nawnlo i (Thukhantute 2.1-3). Joshua konghawihnak lingban nawnlotu, Israel mite heh Pathian in kilkhawl awnghnakte khai lingtlang nawnlo i (Thukhantute 2:10, 17). Ciatihin, amahte hiangai umtu Canaan mite biahnak khuavang biatlang manin Pathian thinraw tiar i (Thukhantute 2.12). Pathian in a minung Israel mite heh a ralte nehruai de i (2:14). Israel mite heh a ralte ai zohsuamhnak a tawkde fangin Pathian hnenah bawmhnak ngen in autlang de ai Pathian in aosuak leh de i. Ciami thute hmuahhmuah heh Thukhantute laibu khanpui 2-12 songah hmu thil i sing.
Thukhantute laibu 2-12 songah thupui ngaiin a larruai nuamhnak tu, Israel mite heh amahte zuahhnak Canaan mite thawn komdun le hoidun in umtlang ai, Canaan mite biahnak khuavang dang bib in Pathian zam tlang i. Ciamanin, Pathian in Israel mite heh amahte zuahhnak miphunte hmangin cawh de i. Pongfang dang hmangin rel ilesingkhaw, Israel mite Pathian zangtak in um fangin amahte zuahhnak miphunte hmangin thu cuk de i, a ralte heh neh ruai de i. Ikhalselai, Israel mite in Pathian hnenah bawmhnak ngen in au tlang leh ilekhaw Pathian in aosuak leh thotho de i, tihnak thu heh Thukhantute laibu 2-12 songah thupui ngaiin larruai i.
Thukhantute 2–12 songai thute:
I) Israel mite in Pathian heh lingfiang tlang nawnlo i. Ciamanin, Pathian in a thutiamhnak bangin bawn tum nawnlo i (Thukhantute 2).
II) Israel mite Pathian zangtak de i. Ikhalselai Pathian in o leh de i (Thukhantute 3–12).
2:1-5 Israel mite vumah Pathian ang nawnlo: Israel mite in Canaan mite hnawsiolo manin Pathian heh Israel mite vumah ang nawnlo i. Thukhantute laibu 2:1-5 songah Bawipa’i vancungmi in Israel mite heh hetin ti i, “Egypt ram in ning suahpi ai, i thukhamhnak ram ah ning hlenpi ing. I thukhamhnak bal tuh awnglo ing” tiin, ti i. Hetaah, Pathian in a thukhamhnak khimruaizo tiin a rel nuamhnak tu, Israel mite heh Egypt ram in suah ai a tiamhnak Canaan ramah hlenpui tuhin thukham a bawng awnghnak khimruai zohnak thute rel i. Israel mite in Canaan ram a tawnghnak thute heh Joshua laibu khanpui 6-12 songai le Thukhantute laibu 1:1-26 songai thute kin nganzo bangin Pathian bawmhnak in Canaan mite heh neh i. Cen, “Ning in khai, heram – Canaan ram – ai umtu miphun te thawn thukham bawn kom tuhlo isi” tiin, Israel mite heh Canaan mite thawn thukham bawntlang tuhlo, in le Canaan mite biahnak puleng te khai siatsuah tuh sio in thu peawnghnak thu rel i. A cungah kin larruaizo bangin, Canaan mite a hnawtruaihnak le pulengte siatsuah ruaihnak sullam tu amah Pathian thawn pehzom dunhnak siatsuah tuh daihlo manin i (Luatsuakhnak 34:11-16; Danpesalhnak 7:1-5).[1] Pathian in Israel mite heh khuavang dang bia tuhlo in le amah Pathian ian bia tuhin Egypt ram in a suah fangin relawngzo i (Luatsuakhnak 3:18; 5:1, 3; 19:1-6). Ikhalselai, Israel mite in Pathian thupe hlunlo in Canaam mite heh zuah vivo i (Thukhantute 1:1-26). Ciatihai Canaan mite a zuahhnak manin Israel mite vumah Pathian ang nawnlo i hang (Thukhantute 2:2-4).
2:6-10 Joshua konghoihnak a lingbantute in Pathian rinsal tlang khalselai santhar mineute in Pathian lingtlang nawnlo: Joshua konghawihnak a lingbantu Israel mite in Pathian heh rinsantlak in biatlang awng i (Thukhantute 2:7; Joshua 24:31). Joshua in Israel mite heh Pathian ai konghawi awnghnak thute rel ai, “Ciatihin kong ninghoitu a nung Pathian bia tuh i si maw, Mesopotamia pathian sawn bia tuh i si?” tiin, zawt i. Israel mite in, “kong kin hoitu a nung Pathian bia tuh i ing” tiin, sawn i. Ciatihai amahte thukhamhnak khoruaihnak ah lung birtlang awng i (Joshua 24:7). Joshua konghawihnak Israel mite heh Pathian thupuiber ah dah in khuakhang laileng tlang awng i.[2] Ikhalselai, Joshua konghawihnak a lingban nawnlotu Israel mite in Pathian heh thinlung takin biatlang nawnlo ai Pathian thupehnak khai heh hlun semkhim nawnlo i (Thukhantute 2:10, 17).
2:11-13 Israel mite in pathian dang bia: Bawipa hmaiah Israel mite heh Egypt ram in a hoitu a nung Pathian bia nawnlo in, a hiangai khuavang (Canaan ram ai khuavang) bia pan i hang (Thukhantute 2:12). Thukhantute 1:27-36 songai thu nganhnak ah kin relzo bangin, Pathian in Canaan mite hnawtruai i. Zaiman- tifangin a rilhnak Israel mite heh Canaan mite nundan cungin, Canaan mite biahnak khuavang bia ve tuhai, amah Pathian thawn pehzom dunhnak siatsuah tuh daihlo manin i. Ikhalselai, Pathian relhnak bangin [3] Israel mite heh Pathian zam in khuavang dang bia thok tlang peupeu i.
A cungah kin nganzo bangin, Pathian in Canaan mite hnawttuh tumtekhnak ber tu, “Canaan mite biahnak pathian heh pathian ngaingai ilo, amah a nung Pathian heh “Cungnungber Pathian” ti, lingruai nuamhnak i.[4] Thukhantute laibu 2:2-3 songah Pathian in Israel mite vumah anglohnak thu heh fimvar deuh in ngaihven ilesingkhaw, Pathian in hetiin ti i, “Egypt ram in ning suahpi ai, i thukhamhnak ram ah ning hlenpi ing, i thukhamhnak bal tuh awnglo ing, tiin ning ti ing. Ning in khai heram – Canaan ram – ai umtu miphunte thawn thukham bawn kom tuhlo isi” tiin, ti i (Thukhantute 2.1-3; Luatsuak hnak 34:11-16; Danpesalhnak 7:1-6). Israel mite in Pathian thupe heh semkhim neuin hluntlang nawnlo hlai ah, Pathian daihlohnak cekci sawn heh bawntlang i; Baal khuavangte le Astarte khuavangte bia thok tlang ihang (Thukhantute 2:12-13). Ciatihin, a zuahhnak Canaan mite thawn hoidun in, komdun tlang ai Canaan mite biahnak pathian heh biatlang ve i (Thukhantute 3.5-6). Ciamanin, Israel mite vumah Pathian ang nawnlo i (Thukhantute 2:12, 14). a thutiam ram ai umtu Canaan mite heh tawng bawm nawnlo i.
2:14-15 Israel mite vumah Pathian thinraw: Israel mite heh khuavang dang bia in a nung Pathian heh thinraw tiar ihang. Israel mite heh Pathian in bawm nawnlo fangin a ralte naunehhnak tuar tlang de ihang (Thukhantute 2:14). Cen, Israel mite ral tawnghnak ah Pathian in a tiamhnak bangin bawm nawnlo i. Israel mite heh Pathian zam tlang manin Pathian in khai bawm nawnlo ihang. Pathian heh a semsuahhnak minungte itngai i. Ikhalselai, minungte in Pathian itlo ilesingkhaw, Pathian in kin it thil velo i. Pathian in minungte heh daih ril thilhnak luathnak kin pe i. Minungte in ciami luathnak kin naihnak daih ril thilhnak in Pathian ril kin kul ve i. Pathian in Zekhariah hnenah; “Cungnungber Bawipa in Zechariah khiah Israel mite hnenah hetihin rel tuhin ruai i. “Kaimah, ning Bawipa heh ning pupate vumah thin i raw bik i; 3 Ikhalselai tunah ning hnenah hetihin ning rel ing. I hnenah let tu ilai ning hnenah let tuh ve ing.” tiin, ti i (Zekhariah 1:2-3). Pathian in a minungte heh ngaihhar ngai i. Ikhalselai, a ngaihharhnak a minungte in amah (Pathian) bialo ilekhaw, Pathian in kilkhawl cuanglo i.
2:16-19 Hlothlau Israel: Pathian in a minungte heh ngaihhar ngai i. Ciamanin, amahte kilkhawltu tuh Thukhantute pe de i (2:16). Ikhalselai Israel mite in amahte konghawitu Thukhantute thu khai ngai nuam tlang cuanglo i. Israel mite heh Pathian caah mi hlotlau thawn bang dun i (Thukhantute 2:17). Israel mite heh Pathian caah hlothlau bangin nungtlang i; Pathian zam in khuavang dang bia de i. Ciamanin Pathian in cawh ai, a hiangai miphun dangte kut songah harsa tuarde i. Cen, Pathian hnenah sualsir in bawmhnak ngentlang leh ilekhaw, Pathian in konghoitu rilsak de ai a ralte kut songin osuak leh de i. Ciami thute heh Thukhantute laibu 3:7-12:25 songah thupui ngai in larruai i.
Thukhantute laibu 3:7-12:25 songah, Israel mite heh Pathian hmaiah sual tlang de i. Ciamanin Pathian in cawh de ai a ralte kut songah harsa tuar ruai de. Ciatihin harsa a tuar fangin Pathian hnenah bawmhnak ngende ai Pathian in Israel mite heh a ralte kut songin aosuak leh de. Ciami thu te heh ngan bet vivo tuh ising.
Israel mite Pathian tumtekhnak bangin nung nawnlo manin: Israel miphun hmangin Pathian ai tumtekhnak ber tu, amah Pathian ian heh biatlak a nung Pathian ihnak lar tuhin Israel miphun heh hmang i. Pathian in mithmuh thillo a hathnak in, mithmuh thil Canaan mite tawngtuhhnak hrangah mithmuh thil Israel mite ai sanghnak hmang nuam i. Israel mite in amah Pathian sang tuhin, rinsan tuhin thu rel, thu cuk, le tha pe de i. Joshua hohahnak a lingban tu Israel mite in a nung Pathian heh rinsan tlang ai, a nung Pathian ian kihzah in biatlang i (Joshua 24:31; Thukhantute 2:7). Ikhalselai, Joshua hohahnak a lingban nawnlo tu Israel miphun minote in, Pathian lingtlang nawnlo i, Israel miphun vumai Pathian kilkhawl awnghnak thute khai lingtlang nawnlo i. Profet Ezekiel laibu sangah sik ilesingkhaw, Pathian in Israel mite a rilhnak heh Israel mite ihnak manin i sawnlo ai amah Pathian hming thianghlim lartuhhnak hrangah a tumtekhnak ber i (Ezekiel 36:22). Ciatihin, Israel mite heh Pathian tumtekhnak
bangin um nawnlo manin Pathian in a ralte nehruai in thu cuk de i.[5]
3:1-5 “Canaan ram songah ral a tawng lai lo Israel mite cuhnak ah he ram songah Bawipa in miphun dang a tlawmniu tangruai i. 2 Israel mite a hrekkhat in raltawng heh zaibang i ti a ling lai lomi in raltawng zirhnak tuhin le ling tuhin tangruai hrim i. Bawipa in a pupate hnenah Moses hmangin thu a pehnak tu Israel mite in hlun le hlun lo hliahhnak ah ciami a dang miphunte khiah umruai hrim i.”
A cungai 1:27:36 songai thu ah kin nganzo bangin, Israel mite heh Joshua konghawihnak in Canaan mite tawngtlang awng ai, Canaan kumpibawite sawmthum le pakhat neh awng i (Joshua 12:24). Ikhalselai, Pathian in a tiamhnak ram a veksen in nehsio tihnak ilo i. Pathian in Joshua hnenah, “Na tar ngai ihang; ikhalselai nehtuh hnak ram tampui umlai i” tiin, ti i (Joshua 13:1). Ciatihin, a neh lailohnak khuate heh Pathian amah in hnawntuh sio in Joshua hnenah relawng i (Joshua 13:6).
Ciatihai, a nehsiolohnak heh, Pathian in Israel mite thinlung cul-tuhhnak hrangah a zuah hrimhnak i (Thukhantute 2:23; 3:1-4). Pathian in a rilhnak Israel mite heh amah thu hlunin umtuh heh a ruahsanhnak i. Ciatihai a ruahsanhnak bangin amah Pathian heh rinsantlak in bia maw bialo tihnak lingnuam in culhnak i (Thukhantute 3:4). Ikhalselai, Israel mite heh Pathian in rinsanlo bangin Pathian thupehnak hlun semkhimlo manin Canaan mite heh hnawn siolohnak i (Hemi thu te tu a cung (1:27-36) songai thu nganhnak songah siar bet thil i). Joshua konghawihnak a lingbantu Israel mite in Pathian heh rinsantlak ngai in biatlang i. Ikhalselai, Joshua konghawihnak a lingbanlo tu santhar mineu te in Pathian heh amahte thinlung takin biatlang nawnlo i. Pathian thupe sanglo in Canaan mite heh zuah i. Ciatihai a zuahhnak Canaan mite heh amahte bahhnak ah cangsal i (Thukhantute 2:3).[6] Ciami thu te heh nganbet vivo tuh ising.
3:6 Israel mite heh Canaan mite thawn hoidun ai a hoihnakte biakhnak khuavang biave i: Israel mite heh Pathian thupe hlun semkhimlo manin Canaan mite hnawnsiolo i. Ciatihin a zuahhnak Canaan mite thawn hoidun ai amahte biahnak khuavangte khai bia tlang ve i. Pathian in ruatciahnak bang cekci in Israel mite in Pathian zamtlang ihang.
Pathian in miphun dangte thawn hoidun, komdun a sianglohnak khai heh amah Pathian thawn pehzomdun hnak siatsuah tuh sianglo manin i (Luatsuakhnak 34:11-16; Danpesalhnak 7:1-5). Israel mite heh Pathian in kom sianglohnak miphunte thawn komdun, hoidun ai amahte komhnak nupangte ai pathian heh bia-tlang ve manin Pathian thinraw tiar de i (Thukhantute 3:6-8). Kumpibawi Solomon khai heh a nupuite manin a nung Pathian hnenin lampial ruai i. A nupuite in khuavang dang biahnak ah hoi sual i. Ciamanin, Solomon vumah Pathian thinraw ai a ukhnak ram heh khanhnih ah cangruai i (1 Kumpibawite 11:3-4, 9-10). Judah mite Babylon sal tanghnak hmunin Pathian bawmhnak in a lel-tlang fangin Judah mite heh miphun dangte thawn innsang naidun in umtlang awng i. Ciamanin, amahte pawlkom songah a rohngai in buaihnak suak awng i. Hnuataber ah amahte miphun songin miphundang nupui hoitute heh a nupui le a fate hmuahhmuah hnawn tuhsio in tawlrel tlang awng i (Ezra 9-10).
3:7-8 Israel mite heh Pathian hnenin lampial de ai Pathian heh zam tlang de i. Pathian linglotute thawn komdun in amahte biahnak pathiante biave de i. Ciamanin Israel mite vumah Pathian thinraw ihang (Joshua 3:7-8). Thukhantute laibu khanpui 3-12 songai Israel mite sualhnak hampuiber, amahte komhnak Canaan mite manin i, tiheh thupui ngai in larruai i.
Thukhantute 3-12 Israel mite inPathian thupe hlun semkhimlo fangin, amah Pathian lingtuh in, le amah Pathian hnenah let lehsal thiamtlang tuhin, Pathian in Israel mite heh harsa tawkruai de ai cawhde i. Thukhantute laibu 3–12 songai thute ngaihven ilesingkhaw, Israel mite heh Pathian zangtak in khuavang dangte bia ilekhaw Pathian in a ralte kuthnia ah harsa tuar ruai in cawhde i. Ikhalselai, Israel mite harsa tuar de fangin Pathian hnenah bawmhnak ngenin autlang ilekhaw Pathian in bawm leh de i. Ciatihin, Pathian in Israel mite bawm leh de fangin amahte miphun songin hotu rilde ai a ralte kut songai harsa a tuarhnak in osuak leh de i. Hemi thute heh a hniaah tlawmlai ngan tuh ising.
Pathian in Israel mite cawhhnak ah amahte zuahhnak mite lala hmang i:
Israel mite heh Pathian in rilhnak miphun ikhalselai, Pathian thucah hlunlo ai Canaan mite heh zuahtlang i. Cen, a zuahhnak Canaan mite thawn hoidun tlang ai, a hoihnak minung te biahnak bia in Pathian heh zamtlang i. Caifangin Pathian in amah a linglo tu miphun, a ralte cawh bangin Israel mite heh cawh ve de i. Pathian in Israel mite cawhhnak thu heh amah Israel mite ai zuahhnak minungte lala hmang bangin Thukhantute laibu songah ngan i (Thukhantute 2.3, 3.1).
3:8 Pathian in Israel mite heh Mesopotamia kumpibawi neh ruai i. Israel thuanthu ngantu Leon Wood [7] in, Thukhantute 3:8 ai nganhnak hetin rel i; “Mesopotamia heh Aram tin kohnak i ai, Tigris le Euphrates karlak ai um Aram tiin kohnak runti pahnih hming suang in kohnak” tiin ngan i. Cen, Thukhantute 3:8 ai, “‘Aram’ tiin a nganhnak tu ‘Edom’ tiin nganhnak heh khum (copy) sual i thai tuh i” tiin, ruat tu khai um i, tiin, Wood in ngan i. Pathian in a minungte cawh fangin, a minungte thu sanglohnak bangin cawh leh de i. Santehhnak ah; minung rinsanmah, kaimah ian i rinsan tu tin, Pathian ai thu pehnak sanglo in, minung rinsan thotho ilekhaw, ciatihai a thu pehnak a sanglotu heh, amahte rinsanhnak minung hmang lala in cawh leh de i.
Judah kumpibawi Hezekiah in Babylon mite lungawi ruai (lungawi ruai lek ilo ai, နိုင်ငံရေး မဟာမိတ် ဖွဲ့ hnak heh cosanghnak i (Isaiah 39.1-8).[8] Ciamanin, Hezekiah ukhnak Judah ram le a tesinfate hrekkhat heh, ciami a lungawi ruaihnak Babylon mite in pom lehtuh thu rel i (Isaiah 39:6-7). Pathian rinsan sawnlo ai Babylonte rinsan sawn in, နိုင်ငံရေး မဟာမိတ် ဖွဲ့ hnak lungkhim pui manin Pathian in ciatih in a tihnak i. Cen, Judah kumpibawi Ahaz khai prophet Isaiah in Pathian rinsan tuhin ruai i. Ikhalselai, Ahaz in Pathian minung Isaiah ai relhnak heh sanglo in Assyria rinsan sawn i (Isaiah 7). Ciamain, Pathian in Assyria kumpibawi Tilgath Pilneser heh Judah mite bawmlo in harhnak sawn pe ruai i (2 Sansiarhnak 28:19-20).
Israel mite heh Pathian zamde fangin Pathian in a ralte nehruai de ai, harsa tuar tuar de i. Israel mite harsa a tuar fangin amahte sualsir tlang de ai Pathian hnenah bawmhnak ngen de i. Pathian in Israel mite sawngen auaw ngaisah de ai a ralte kut in aosuak leh de i. Ikhalselai, Israel mite heh a kilkhawltu Pathian hai lehthio de ai, Pathian in kom sianglohnak miphun (Canaan mite) thawn komdun in Pathian hmai ah sualtlang leh thio de i. Isarel mite heh Pathian in kom sianglohnak miphun (Canaan mite) thawn komdun de ai, ciatihin, a komhnak minungte manin amahte lala vumah harsa hlengruai dehnak thu heh lingfiang tuhin, Samson hmangin thu rel i. Pathian in Israel mite thu cukhnak ah Samson hmanghnak thute heh Thukhantute laibu khan 3 hnak ah a semkhim deuh in ngan bet vivo tuh ising.
Thukhatute 3-12 songai thupui deuh in ruatpha te:
1) Pathian in Israel mite heh amahte zuahhnak minungte (Canaan mite) hmangin thu cuk leh de i (Thukhantute 2.3, 3.1). A ralte neh ruai de i (Thukhantute 2.22, 3.1).
2) Israel mite sualsiar fangin Pathian in osuak lehde i.
Thazang langpha thucom: “Pathian iithnak thawn zaizai in khai na khan thil maseh!”
[1] Pathian in Canaan mite a hnawnruai hnak tumtekhnak heh Thukhantute 1:1-26 relfianghnak ah a semkhim deuhin nganhnak um i.
[2] Israel mite heh Pathian thupuiber dah in khuakhang laileng tlanghnak thute heh Joshua laibu khanpui 22-24 songah semkhim deuh in siar thil i.
[3] Pathian in Canaan mite a kom sianglohnak heh a mah thawn pawlkom dunhnak siatsuah tuh daihlohnak thu heh Israel mite hnenah relcia awngzo i (Luatsuakhnak 34:11-16; Danpesalhnak 7:1-5).
[4] Hemi thute heh, “Thukhantute laibu songai Pathian thu”, nganhnak songah siar bet tu.
[5] Thukhantute laibu 2-16 songai thute heh Pathian in Israel mite amah Pathian rinsanhlen tuhin thu zirhhnak thute i. Israel mite a Pathian zangtak tlang fangin a ralte in neh de i. Ikhalselai, Pathian hnenah bawmhnak ngen leh ilekhaw Pathian in kilkhawl leh de i.
[6] Thukhantute3:1 thawn kopcih in siar kom tu.
[7] Leon Wood, A Survey of Israel Histor, (Zondervan Publishing House, 1970), 211-12.
[8] Ronald E. Clements, ed. The New Century Bible Commentary: Isaiah 1-39, (Wm Eerdmans Publishing, 1982).